Vlaanderen kreeg 200 kilometer nieuw fietspad in 2011

Aantal nieuwe fietspaden halveert in zeven jaar tijd
12/10/2018

De vernieuwing van Vlaamse fietspaden slabakt. Het aantal aangelegde kilometer was in jaren niet zo laag. ‘We focussen op dure missing links.’

In 2011 legde Vlaanderen meer dan dubbel zoveel kilometer nieuw fietspad aan als vorig jaar. Ook in 2014 werd de kaap van de 300 kilometer nog gerond. Sindsdien neemt het aantal af, tot vorig jaar nog maar 161 kilometer (zie grafiek).

Nochtans is het Vlaamse fiets­padennetwerk verre van afgewerkt. Bij de meest recente metingen in 2015 voldeden bijna zes op de tien fietspaden niet aan de richtlijnen die de overheid aan zichzelf heeft opgelegd. Die bepalen onder meer hoe breed fiets­paden horen te zijn en wat een veilige afstand is tussen de fietsers en het overige verkeer.

In Oost-Vlaanderen, dat met 65 procent het hoogste aandeel niet-conforme fietspaden heeft (samen met Limburg), werd vorig jaar het laagste aantal kilometer gerealiseerd: 17. Antwerpen kreeg met 51 kilometer de meeste nieuwe infrastructuur. Het gaat daarbij ook om vervangingen. Fietspaden die de gemeenten en provincies met hun eigen budget aanleggen, zijn niet in deze cijfers opgenomen.

‘De kloof tussen retoriek en realisaties inzake fietsbeleid wordt alsmaar groter’, zegt Joris Vandenbroucke, SP.A-fractieleider in het Vlaams Parlement. Hij kreeg de cijfers van minister van Mobiliteit Ben Weyts (N-VA). ‘Terwijl de minister zwaait met “recordinvesteringen”, neemt het aantal kilometer nieuw fietspad in Vlaanderen stelselmatig af.’

Magische drempel

Het is een opvallende vaststelling: nooit eerder ging meer geld naar infrastructuur voor fietsers. Vorig jaar werd voor het eerst de ‘magische drempel’ van honderd miljoen euro overschreden. Hoe valt dat te rijmen met de sterke daling in het aantal kilometers nieuw fietspad?

‘We investeren meer in missing links’, duidt Veva Daniels, woordvoerder van het Agentschap Wegen en Verkeer. Een omslag in het beleid, dus. ‘Er gaat meer budget naar dure, noodzakelijke projecten.’ Zo is vorig jaar 4,3 miljoen euro besteed aan een nieuwe brug over het kanaal Brussel-Charleroi en ging 3,15 miljoen euro naar de fiets- en voetgangersbrug aan de Anwerpse IJzerlaan. ‘Over veel kilometer gaat dat niet, maar die projecten lossen wel belangrijke knopen op of vervangen een gevaarlijke oversteek.’

‘Wij investeren waar de vraag het grootst is’, zegt de woordvoerder van minister Weyts. Het aantal nieuw aangelegde kilometers noemt hij ‘een fout criterium’. ‘In het verleden heeft men moeilijke stukken te vaak links laten liggen, omdat men focuste op het aantal aangelegde kilometer.’

Onteigening nodig

Het Agentschap Wegen en Verkeer wijst erop dat de kosten voor de aanleg van nieuwe fietspaden ‘marginaal’ zijn, als je ze vergelijkt met het oplossen van missing links. ‘Maar het is niet omdat ze goedkoper zijn, dat ze ook eenvoudiger zijn.’ Vaak zijn onteigeningen nodig, omdat huizen te dicht bij de weg staan. Dan moeten procedures worden opgestart die soms vele jaren kunnen aanslepen.

Vandenbroucke vindt het ‘een goede zaak dat er fietstunnels worden aangelegd en dat missing links worden ingevuld’. ‘Maar dat is geen excuus voor deze dalende trend. Het moet toch geen of-of-verhaal zijn? Wie wel eens door Vlaanderen fietst, weet dat er nog veel te veel gewestwegen zijn zonder deftig fietspad, maar met ­alleen wat stippellijntjes. Ook daar moet aan gewerkt blijven worden.’

eadline voor onderhandelingen over onteigening
Vlaamse regering wil sneller onteigenen: één dwarsligger mag niet langer fietspad tegenhouden
12/11/2019

De Vlaamse regering wil sneller huizen en voor­tuinen kunnen onteigenen om wegen en fiets­paden aan te leggen. Om de druk te verhogen, komt er een einddatum voor de onderhandelingen. “Een dode op een fietspad dat nog niet heraangelegd werd wegens één dwarsligger, dat kunnen we niet aanvaarden”, is de redenering. “Maar dan moet de vergoeding wel billijk zijn”, reageert een advocaat.

Een fietspad is pas echt veilig wanneer het goed afgescheiden is van de weg. Het neemt dan wel meer plaats in dan een moordstrookje. En dus moeten er vaak stukken van voortuinen en velden sneuvelen. Dat gaat niet altijd even vlot.

Om maar één voorbeeld te noemen: de N446 van Grembergen (Dendermonde) via Hamme naar Waasmunster. Al in 2003 legde de overheid de plannen op tafel voor een heraanleg. In ­totaal waren 197 onteigeningen nodig, maar in 2016 was met 37 eigenaars nog altijd geen minnelijke schikking bereikt. In datzelfde jaar kwam op die weg een fietser om het leven. Nog altijd is niet alles rond, de heraanleg staat nu gepland voor 2020.

“Te vaak komen broodnodige investeringen in verkeersveiligheid en fietsinfrastructuur niet tot realisatie wegens aanslepende procedures”, zeggen de Vlaamse ministers van Mobiliteit en Openbare Werken Lydia Peeters (Open VLD) en van ­Financiën en Begroting Mat­thias Diependaele (N-VA) in hun beleidsnota’s. Ze willen daarom een einddatum vast­leggen.

Als er een deadline op de onderhandelingen staat, kan de overheid meer druk uitoefenen en sneller overgaan tot gerechte­lijke onteigening. Die hogere snelheid is nodig als de nieuwe regering haar doelstellingen voor extra fietspaden wil halen. Het budget wordt opgetrokken naar 300 miljoen tegen het einde van de legislatuur, zegt ­Lydia Peeters in haar beleidsnota.

“Soms zijn voor een fietspad 150 onteigeningen nodig, en raken die met één of twee eigenaars niet rond, waardoor het hele project stilligt”, zegt Nadine Van Wambeke, afdelingshoofd van de Dienst Vastgoedtrans­acties van de Vlaamse overheid. “Als dan het zoveelste ongeval gebeurt, is dat er één te veel. ­Iedereen wil graag veilig met zijn kinderen naar school kunnen fietsen. Maar zodra iemand daardoor zijn auto niet meer op de oprit kan parkeren, ontstaat de weerstand. Het evenwicht tussen het privébelang en het algemeen belang is soms zoek. Mensen zijn soms dermate mondig geworden dat het moeilijk wordt projecten rond te krijgen.”

Het risico van een deadline is wel dat de grondeigenaars hun rechten niet kunnen uitputten. “In veel gevallen wordt geen akkoord gevonden omdat de vergoeding te laag is”, zegt Gregory Verhelst, advocaat gespecialiseerd in onteigeningsrecht. “Als je twee meter van je voortuin moet afstaan, vermindert dat de waarde van je pand. Ook de waarde van je afsluiting telt mee. De overheid houdt daar soms te weinig rekening mee. Al hebben ook eigenaars niet altijd de juiste verwachting.”